Przejdź do zawartości

Stefan Aleksander Potocki

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ten artykuł dotyczy wojewody bełskiego. Zobacz też: Inne osoby o tym imieniu i nazwisku.
Stefan Aleksander Potocki
Herb
Pilawa
Rodzina

Potoccy herbu Pilawa

Data urodzenia

ok. 1662

Data i miejsce śmierci

1726 lub 1 sierpnia 1727
Horodenka

Ojciec

Jan Potocki

Matka

Teresa Cetner

Żona

Anna Charleńska
Joanna Sieniawska

Dzieci

z Joanną Sieniawską:
Teofila
Magdalena
Teresa
Mikołaj Bazyli

Odznaczenia
Order Orła Białego
Multimedia w Wikimedia Commons

Stefan Aleksander Potocki, czasami Szczepan Potocki[1] herbu Pilawa (ur. ok. 1662, zm. 1726[2] lub 1 sierpnia 1727[3] w Horodence[4]) – wojewoda bełski w latach 1720–1726, strażnik wielki koronny w 1697 roku, łowczy wielki koronny w 1687 roku, starosta kaniowski, jabłonowski w 1705 roku, grodecki w 1713 roku, starosta trembowelski w latach 1709–1718[5]. Ojciec Mikołaja Bazylego Potockiego.

Wywód genealogiczny

[edytuj | edytuj kod]
4. Stefan Potocki      
    2. Jan Potocki
5. Maria Mohylanka        
      1. Stefan Aleksander Potocki
6. Aleksander Cetner    
    3. Teresą Cetner    
7. Anna Zamoyska      
 

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]
Małżonka Joanna z Sieniawskich

Rozpoczął karierę wojskową jako pułkownik wojsk koronnych. W 1688 został łowczym wielkim koronnym.

W 1694 pobił dotkliwie buzdyganem szwagra – wojewodę bracławskiego Jana Gnińskiego (syna podkanclerza Jana Krzysztofa Gnińskiego), za co król Jan III później przyjął przeprosiny. W lipcu tego samego roku zdecydowano o małżeństwie z Joanną Sieniawską, córką Mikołaja Hieronima Sieniawskiego, siostrą Adama M. Sieniawskiego. Ślub odbył się 2 stycznia 1695. Brat Аdam Sieniawski był przeciwko, podejrzewając, że Stefan Potocki zainteresowany jest jedynie sporym posagiem jego siostry. Zaraz po ślubie w lutym 1695 S. Potocki podążył pod Lwów, który oblegali Tatarzy. W epizodzie lwowskim został dotkliwie ranny w ramię. Zbierał informacje o wydarzeniach w Jassach, na Krymie i Budziaku.

Strażnik wielki koronny w latach 1692–1697[6]. Poseł sejmiku halickiego na sejm 1685 roku, sejm nadzwyczajny 1688/1689 roku[7]. Poseł sejmiku podolskiego na sejm konwokacyjny 1696 roku[8]. Po zerwanym sejmie konwokacyjnym 1696 roku przystąpił 28 września 1696 roku do konfederacji generalnej[9]. W 1701 sejmik halicki powierzył mu mandat na Sejm. Poseł na sejm 1701 roku i sejm z limity 1701-1702 roku z ziemi halickiej[10]. 19 sierpnia 1703 S. Potocki wydał spis praw dla Cechu Szewskiego w Potoku Złotym. Dwa lata później, we wrześniu 1705 uniemożliwił wojskom carskim wkroczenie do twierdzy zamojskiej.

Był członkiem konfederacji sandomierskiej 1704 roku[11].

Fundator (wraz z żoną Joanną) klasztoru bazyliańskiego w Buczaczu[12]. W tym mieście na prawym brzegu Strypy wybudował pałac o smaku nowożytnym z dwoma oficynami[13][14].

Na początku XVIII w. sprowadził kilkadziesiąt rodzin Ormian do Horodenki, fundując im w 1707 r. kościół ormiański pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny[15].

Od 1717 zaczął często chorować. W 1718 odznaczony Orderem Orła Białego[16]. Pełnił też urzędy: wojewody bełskiego od 1720. Był starostą trembowelskim i kaniowskim na terenie obecnej Ukrainy. Od marca 1726 był poważnie chory[2].

Według danych księdza Sadoka Barącza Stefan Aleksander Potocki zmarł wczesnym rankiem 1 sierpnia 1727, miał wtedy 65 lat[3]. Nieco później Jerzy Sewer Dunin-Borkowski powtórzył 1 sierpnia 1727 jako datę śmierci oraz dodał, że Potocki zmarł w Horodence[4]. Andrzej Link-Lenczowski twierdził, że S. A. Potocki umarł w 1726[17], datę tę powtórzył Tomasz Henryk Skrzypecki[2]. Ciało zmarłego zostało złożone bez pogrzebu[18] w krypcie rodzinnej Cetnerów w klasztorze oo. Dominikanów w Podkamieniu, wnętrzności zostały złożone w grobowcu św. Anny[3] w starej farze buczackiej[19].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Buczacz, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 433., s. 434.
  2. ↑ a b c Skrzypecki, s. 74.
  3. ↑ a b c Sadok Barącz: Pamiątki buczackie, s. 54.
  4. ↑ a b Jerzy Hr. Dunin Borkowski: Almanach błękitny: genealogia żyjących rodów polskich. Lwów, s. 734.
  5. ↑ Urzędnicy województwa bełskiego i ziemi chełmskiej XIV-XVIII wieku. Spisy, Oprac. Henryk Gmiterek i Ryszard Szczygieł, Kórnik 1992, s. 256.
  6. ↑ Skrzypecki, s. 69.
  7. ↑ Robert Kołodziej, Ostatni wolności naszej klejnot. Sejm Rzeczypospolitej za panowania Jana III Sobieskiego, Poznań 2014, s. 629.
  8. ↑ Ewa Gąsior, Sejm konwokacyjny po śmierci Jana III Sobieskiego, Warszawa 2017, s. 93.
  9. ↑ Konfederacya Generalna Ordinvm Regni & Magni Dvcatus Lithvaniæ Po niedoszłey Konwokacyey głowney Warszawskiey umowiona Roku Pańskiego 1696. dnia 29 Miesiąca Sierpnia, [1696], [b.n.s.]
  10. ↑ Diariusz Sejmu Walnego Warszawskiego 1701-1702, Warszawa 1962, s. 352.
  11. ↑ Actum In Castro Sandomiriensi Sabbatho Ante Festvm Sanctorum Viti et Modesti martyrum proximo, Anno Domini millesimo sptingentesimo quarto, [b.n.s.]
  12. ↑ Никола Андрусяк. Минуле Бучаччини, [w:] Бучач і Бучаччина. Історично-мемуарний збірник. Ню Йорк – Лондон – Париж – Сидней – Торонто: НТШ, Український архів, 1972, s. 41. (ukr.).
  13. ↑ Leon Potocki: Urywek ze wspomnień pierwszej mojej młodości. Poznań, 1876, s. 36.
  14. ↑ Jednak na s. 37 tej księgi Leon Potocki wskazuje, że był ten pałac na lewym brzegu Strypy.
  15. ↑ Elżbieta Łysakowska, Kościoły Archidiecezji Lwowskiej – HORODENKA [online], ordynariat.ormianie.pl [dostęp 2022-11-02] (pol.).
  16. ↑ Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705-2008, 2008, s. 147.
  17. ↑ Andrzej Link-Lenczowski: Stefan Potocki h. Pilawa. T. XXVIII. Polski Słownik Biograficzny, 1984-1985. [dostęp 2020-12-31].
  18. ↑ Sadok Barącz: Dzieje klasztoru WW. OO.Dominikanów w Podkamieniu. Tarnopol: Drukiem Józefa Pawłowskiego 1870, s. 163.
  19. ↑ Jan K. Ostrowski: Kościół parafialny p. w. Wniebowzięcia Najświętszej Panny Marii w Buczaczu. w: Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego. T. 1. Kraków: wyd. Secesja, 1993, 364 il., s. 26, seria: Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, cz. I. ISBN 83-85739-09-2.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Sadok Barącz: Pamiątki buczackie, Lwów: Drukarnia «Gazety Narodowej» 1882, 168 s.
  • Andrzej Link-Lenczowski: Potocki Stefan h. Pilawa (zm. 1726). [w:] Polski Słownik Biograficzny. T. XXVIII/1, zeszyt 116. Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź: Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1984, s. 177–180.
  • Tomasz Henryk Skrzypecki: Potok Złoty na tle historii polskich kresów południowo-wschodnich. Opole: Solpress, 2010, 256 s. ISBN 978-83-927244-4-5.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Wojewodowie bełscy

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Stefan_Aleksander_Potocki&oldid=71106929”